:: tengwar na komputerach PC

Uzyskanie znaków tengwaru na komputerze wymaga oczywiście zainstalowania odpowiednich czcionek. W środowisku Microsoft Windows najpopularniejsze są fonty autorstwa Daniela Smitha (Tengwar Quenya, Tengwar Sindarin lub Tengwar Noldor) lub inne o takim samym układzie klawiatury. Układ ten jest bardzo charakterystyczny ze względu na brak jakiejkolwiek zgodności położenia tengwarów z literami umieszczonymi na klawiszach klawiatury! Przypisanie symboli tengwaru do klawiszy jest oparte na położeniu na klawiaturze, a nie na ich znaczeniu - dzięki temu nie ma powiązania tengwarów z konkretnymi głoskami jednego wybranego języka. Jest to układ logiczny a zarazem prosty i wygodny w użyciu - można go stosunkowo łatwo przyswoić (dokładny opis znajduje się w dokumentacji dołączonej do fontów oraz w kolejnym dziale niniejszej strony).

Niestety takie przypisanie znaków powoduje, że tekst, który jest poprawny przy zastosowaniu czcionki zgodnej z układem Smitha staje się całkowicie nieczytelny po zastosowaniu zwykłego fontu alfabetu łacińskiego. Na przykład inskrypcja na Drzwiach Durina, która w sindarinie brzmi: 'Ennyn Durin Aran Moria. Pedo mellon a minno' przy użyciu pisma Beleriandu jest zapisywana następująco:

prawidłowy zapis fontem Tengwar Sindarin: (tengwar) Ennyn Durin Aran Moria. Pedo mellon a minno
ten sam tekst po zmianie na font Verdana: l5I6 2.7`6 ]7]6 yh7`]- ql2h yljjh6 ] y`5h

Oczywiście istnieją również fonty o innych układach klawiatury, ale trudności w ich używaniu powodują, że są zdecydowanie mniej popularne.

:: oprogramowanie

Programy wspomagające pisanie tengwarem na komputerach PC powstają głównie w wyniku wspomnianej właściwości czcionek Smitha i zgodnych. Można je podzielić na dwie podstawowe grupy:

  • programy lub makrodefinicje edytorów tekstowych wstawiające we wpisywanym tekście odpowiedni znak fontu tengwarowego odpowiadający wybranemu lub wpisanemu znakowi alfabetu łacińskiego,
  • programy dokonujące automatycznej transkrypcji ciągu tekstu z uwzględnieniem kontekstu danej litery i zasad obowiązujących w wybranym języku.

W pierwszym przypadku tekst wynikowy powstaje znak po znaku i piszący musi znać zasady wykorzystania poszczególnych symboli tengwaru. Do tej grupy należą między innymi makrodefinicje dla programu Microsoft Word oraz program Tengwar Typewriter.

Natomiast w przypadku programów dokonujących automatycznej transkrypcji wiedza dotycząca zasad zastosowania tengwarów i umieszczania tehtarów w konkretnym języku jest zapisana w plikach sterujących stanowiących parametry transkrypcji („pliki reguł transkrypcji”, ang. mode file). Użytkownik nie musi znać dokładnych zasad zapisu obowiązujących w danym języku - podaje jedynie tekst wejściowy, określa parametry transkrypcji i automatycznie uzyskuje zapis tengwarem. Do tej grupy programów należą Tengwar Scribe, YaTT i KTT. Na takiej samej zasadzie działa również online Tengwar Transcriber - program mojego autorstwa do transkrypcji poprzez sieć WWW. Transkrypcję języka polskiego (wg proponowanej przeze mnie metody) w tych programach umożliwia plik reguł polski.mod (aktualnie w wersji 1.02).

W systemach uniksowych tengwarem pisze się głównie w środowisku programu TeX[->] czcionkami Metafont (np. Tengwar Metafont, Tengwar10, Computer Modern/Roman Tengwar) z wykorzystaniem makr dostarczonych najczęściej przez autorów tych fontów. Wynika to jednak głównie z zaszłości historycznych lub z przyzwyczajenia, ponieważ praktycznie nic nie stoi na przeszkodzie żeby zainstalować fonty TrueType np. na Linuksie i pisać tak samo jak w środowisku Windows. Jednak do niedawna wybór programów wspomagających transkrypcję alfabetu łacińskiego na tengwar w środowisku Linuksa był praktycznie żaden. Pierwszym tego typu programem był linuksowa wersja programu YaTT lite. Wraz z udostępnieniem silnika transkrypcji wykorzystanego w YaTT na licencji GNU GPL droga do powstawania nowych tego typu programów jest otwarta. Pierwsza znaną mi próbą stworzenia programu transkrypcji dla środowiska KDE[->] systemu Linux jest stworzony przeze mnie projekt KTT : KDE Tengwar Tool.

Znasz ładny font lub ciekawy program? Napisz.

do góry